بیمه باربری و حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی) بیمهای است که به موجب آن بیمهگر در مقابل دریافت حق بیـمه از بیمهگذار، متعهد میشود درصورتی که در جریان حمل کالا از نقطه ای (مبداء حمل کالا) به نقطه دیگر (مقصد حمل کالا)، در اثر وقوع خطرهای موضوع بیمه، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمهگذار هزینه هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، تمام خسارتهای وارد را جبران نماید. علاوه برآن در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران میشود.
بیمه حمل و نقل کالا همچون سایر پدیدههای اجتماعی سیر تکاملی خود را در طول زمان سپری نموده تا به شکل امروزی در آمده است.در این شکل گیری، عوامل، مراجع و مؤسسات مختلفی نقش مؤثر داشته که معروفترین آنها مؤسسه بیمهگران لندن میباشد. مؤسسه نامبرده شرایط و مقرراتی را تدوین نمود که حاوی مسائل فنی و حقوقی بیمه بیمه باربری و حمل و نقل بوده و در زمینه کشتی و کالا، مبنای صدور بیمهنامه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور ما قرارگرفت. دربیمه حمل ونقل آخرین شرایط، مربوط به سال 1983 میلادی میباشد که به شرایط C ،B ،A معروف و به ترتیب جایگزین شرایط قدیمی F.P.A ،W.A ،ALL RISKS شده است.
بیمه باربری و حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی) بیمهای است که به موجب آن بیمهگر در مقابل دریافت حق بیـمه از بیمهگذار، متعهد میشود درصورتی که در جریان حمل کالا از نقطه ای (مبداء حمل کالا) به نقطه دیگر (مقصد حمل کالا)، در اثر وقوع خطرهای موضوع بیمه، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمهگذار هزینه هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، تمام خسارتهای وارد را جبران نماید. علاوه برآن در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران میشود.
اصطلاحات زیر صرف نظر از هر معنی و مفهوم دیگری كه ممكن است داشته باشند، در این شرایط عمومی با تعریف مقابل آن به كار رفته است:
بیمهگر: شركت بیمهای است كه مشخصات آن در این بیمهنامه نوشته شده است و در ازای دریافت حق بیمه، متعهد به جبران خسارتهای احتمالی طبق شرایط مندرج در بیمهنامه میباشد.
بیمهگذار: بیمهگذار شخص حقیقی یا حقوقی مذکور در این بیمهنامه است که که بیمه را خریداری نموده و متعهد پرداخت حق بیمه آن میباشد.
ذینفع: شخصی است كه بنا به درخواست بیمهگذار نام وی در این بیمهنامه درج گردیده است و تمام یا بخشی از خسارت به وی پرداخت میشود.
حق بیمه: مبلغی است كه در بیمهنامه مشخص شده و بیمهگذار موظف است آن را هنگام صدور بیمهنامه یا به ترتیبی كه در بیمهنامه مشخص میشود، به بیمهگر پرداخت نماید.
موضوع بیمه : موضوع بیمه اموال مندرج در جدول مشخصات این بیمهنامه میباشد.
مدت اعتبار بیمه نامه: مدت این بیمهنامه بر اساس شرایط کلوز پیوست میباشد، اما در مورد حمل غیر دریایی یا ترکیبی، یکی از شرایط زیر جایگزین کلوزهای C ،B ،A میگردد:
مدتهای ذکر شده، با درخواست بیمهگذار و موافقت بیمهگر و پرداخت حق بیمه اضافی قابل تمدید میباشد.
فرانشیز: بخشی از هر خسارت است كه به عهده بیمهگذار است و میزان آن در بیمهنامه مشخص میگردد.
زیان همگانی: یکی از اصول قانون دریانوردی است که بر پایه آن همه طرفهای دخیل در یک سفر دریایی، در هرگونه خسارتی که با قربانی کردن داوطلبانه بخشی از کشتی یا کالاهای آن به منظور نجات از موارد اضطراری صورت گرفته، به تناسب سهیم هستند.
بیمه اتکایی (Reinsurance): قرارداد واگذاری که به موجب آن شرکت بیمه بخشی از تعهدات بیمهای مازاد بر ظرفیت مالی و فنی خود را، مجدداً نزد شرکت یا شرکتهای بیمه دیگر (شرکتهای بیمه اتکایی) بیمه مینمایند.
بارنامه: بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف مؤسسه بیمه باربری و حمل و نقل صادر و مشخصات کالا، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا، میزان کرایه حمل، مشخصات، تعداد و وزن کالا در آن قید میگردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت كالا و سند مالكیت آن است.
Total Loss: فقط تلف شدن کامل مورد بیمه در یک مرحله بر اثر آتش سوزی، غرق شدن، سقوط هواپیما را در بر میگیرد. این بیمهنامه فقط تا رسیدن به مبادی ورودی کشور مقصد اعتبار دارد.
ارزش مورد بیمه: در صورتی که بین بیمهگذار و بیمهگر توافق خاصی صورت نپذیرفته باشد، ارزش مورد بیمه شامل مجموع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و عدم النفع میباشد.
عدم نفع: میزان عدم نفع این بیمهنامه معادل 10% مجموع قیمت خرید کالا و هزینه حمل آن میباشد، مگر آنکه صریحاً توافق دیگری شده باشد.
یعنی حمل به دفعات؛ به این معنی که کالای مورد بیمه طی چند مرحله از مبدا ء به مقصد مندرج در بیمهنامه حمل گردد.
انتقال کالا از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر ترانشیپمنت است. این نوع نقل و انتقال بیشتر در حمل و نقل ترکیبی رایج است که در آن از وسایل نقلیه مختلف از جمله کشتی، هواپیما، قطار، کامیون، تریلر و سایر وسایل برای ارسال کالا به مقصد استفاده میشود. جریان انتقال غالباً با تخلیه و بارگیری مجدد همراه بوده و به دو شکل انتقال مستقیم و انتقال غیر مستقیم میباشد.
یا تحویل روی عرشه، کلمه ای برای توصیف یک فرآیند خاص از حمل و نقل کالاست و به معنی قیمت تا لحظه تحویل روی کشتی است. بنابر قوانین بینالمللی در شرایط فوب، فروشنده وظیفه دارد تمامی هزینههای کالا را تا محل حمل اصلی متقبل شود و تمامی هزینههای بعد از این مرحله اعم از کرایه حمل، بیمه، تعرفههای وارداتی و غیره را خریدار متقبل میشود.
مختص کالاهایی است که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی از کشورهای خارجی خریداری میگردند، که به صورت خریدهای براتی، بدون انتقال ارز و یا از طریق اعتبارات اسنادی انجام میگیرد و با توجه به قوانین جاری، خرید این نوع بیمه برای وارد کنندگان کالا اجباری میباشد.
کالاهایی که از ایران به مقصد کشورهای خارجی حمل میگردد، بر اساس انواع شرایط فروش، نیاز به بیمهنامه صادراتی دارند. به موجب این بیمه، شرکتهای بیمه کالای صادره از کشور ایران تا کشور مقصد را تحت پوشش قرار میدهند.
مبداء و مقصد برخی از حملها در خارج از كشور ایران بوده و ممکن است كشور ایران نیز در مسیر حمل قرار داشته باشد. به بیمه نامههای مربوط به این نوع حمل ها، بیمه نامههای ترانزیت میگویند و نرخ و شرایط بیمه نامههای صادراتی عیناً برای آنها مورد استفاده قرار میگیرد.
کلیه تولیدات و محموله هایی که توسط تولیدکنندگان و تجار در محدوده جغرافیایی کشور ایران جابجا میشوند، توسط این بیمه تحت پوشش بیمهای نزد شرکتهای بیمه قرار میگیرند.